De post-individualistische samenleving (73)

Dit bericht is 7113 keer gelezen!

Het gaat niet goed met de sociale cohesie in Nederland. Anders gezegd: De mensen plakken niet meer aan elkaar, hebben geen boodschap meer aan elkaar, gaan voor zichzelf. Gevolg: Meer eenzaamheid, meer bestaansonzekerheid en een grotere kwetsbaarheid. Nu ja, dat geldt natuurlijk niet voor alle mensen, maar voor slechts 54% (Almere en Lelystad), 53% (Amsterdam) of 47% (Nederland gemiddeld) van de 19+-ers. Een kortgeleden onderzoeksrapport adviseert de gemeente Almere om twee sporen te volgen: 1. Versterk de sociale veerkracht in de bestaande wijken en vergroot de maatschappelijke kansen van de Almeerders en 2. Richt je op toekomstbestendige stedelijke groei. Bij die laatste denkt men aan noodzakelijke randvoorwaarden voor nieuwbouw als taalontwikkeling, sociale stabiliteit en veerkracht. In de rest van het rapport vind je de uitwerking van deze adviezen. De toon van de uitwerking is dezelfde als de toon van de adviezen zelf. En naar die toon wil ik een moment kritisch luisteren. Wat hoor ik in deze adviezen?

De toon die ik hoor is dat er een soort apparaat is dat iets moet produceren dat het individu in staat stelt om niet te verzanden in kansloze eenzaamheid. Dat apparaat kun je “overheid”, “politiek”, “sociaal kader”, “maatschappelijke organisaties” noemen of wellicht nog anders. Er moet iets zijn dat iets produceert. En dat iets dat geproduceerd moet worden moet er voor zorgen dat de genoemde problemen (verslechterende sociale cohesie en toenemende eenzaamheid) gaan krimpen. Ik stel het wat mechanisch voor, maar dat komt omdat het zo op mij overkomt. Nu neem ik aan dat de adviseurs het niet mechanisch bedoelen. Het zou echt te zot voor woorden zijn als ze dat wel zouden bedoelen. Dan zou er een machine zijn waaruit een vrolijke, sociale-sterke en toekomst-zekere Almeerder komt gerold. Als ik het zo zeg hoop ik van harte dat je de mallotigheid van die voorstelling inziet. Het zou het toppunt van mechanisatie van het menselijk leven zijn. Nee, dat kunnen ze niet bedoelen. Maar als het dat dan niet is, wat dan wel?

Wie mijn blogserie een beetje volgt kan weten dat ik op zoek ben naar de andere kant van het hyper-individualisme. Bovenstaande adviezen mechaniseren intermenselijke processen, maar raken de kern niet, namelijk het individualisme zelf. Mensen zijn door het verval van sociaal-autoritatieve organisaties als kerken, vakbonden en politieke partijen op zichzelf teruggeworpen geraakt en vice-versa. Door de groeiende nadruk op eigen individuele groei en eigen verantwoordelijkheid zijn sociaal-autoritatieve organisaties enorm afgebrokkeld. In die wereld is het een illusie te denken dat er een maatschappelijk kader is (politieke partij, kerk, stadsbestuur of anderszins) dat de individuen weer cohesief kan maken. Er mist een helder en gezaghebbend mensbeeld waar men zich aan kan spiegelen of toe kan verhouden. Dat moet een mensbeeld zijn waar sociale cohesie een integraal onderdeel (essentie, oorzaak of gevolg) van is. Het individualistisch mensbeeld kan die plaats mijns inziens niet innemen, omdat sociale cohesie geen kenmerk van het individualisme is en er ook niet zonder meer uit voortvloeit.

Wil je sociale cohesie ontwikkelen dan zal er een individu-overstijgende waarde moeten zijn die voor alle individuen evident is. Die waarde moet je niet hoeven te bewijzen. Die waarde zou wel de huidige dramatische ontwikkelingen onder terechte kritiek moeten kunnen stellen. Het zal je niet verbazen dat ik die waarde zie in naastenliefde. Essentieel: Heb je naaste lief want hij is als jij. Jouw naaste heeft liefde nodig, want hij is als jij en jij hebt liefde nodig. Nu hoop ik van harte dat je deze woorden zo dicht bij de grond kunt lezen als ze bedoeld zijn. Jouw naaste is de mens die jij vandaag tegenkomt. Op welke plek van de samenleving jij je ook maar bevindt. Als jij liefde geeft ontstaat sociale cohesie en verdwijnt eenzaamheid. Naastenliefde is de bron van een post-individualistische samenleving en het wapen tegen heel wat uitwassen van het egocentrisch wereldbeeld waar we elkaar tegenwoordig mee gek maken.

Probeer het eens ……

(wordt vervolgd)