De post-individualistische gemeenschap (42)

Dit bericht is 798 keer gelezen!

Van kerk naar gemeenschap: De valkuilen

Deze blog is voor mensen die heel erg hopen dat er na de teloorgang van de kerkinstituten toch nog een kerk zal zijn zoals die waar zij zich min of meer in thuis voelden. Natuurlijk had iedere deelnemer wel punten in dat instituut die niet prettig of gewenst waren. Maar je nam die punten voor lief omdat de rest van het instituut voldoende bood om je thuis bij te voelen. Deze mensen zien doorgaans met lede ogen aan dat het instituut leegloopt en raken wellicht vertwijfeld. Daar kan ik best in meevoelen, maar verwijt dat niet aan mijn medemens die het instituut verlaat om het in te ruilen voor een ander instituut of zich helemaal niet meer bij een instituut aan te sluiten. En daar ligt al een eerste waarschuwing. Verwijt het de ander niet. Als je in die valkuil stapt kom je nooit verder. Jij niet en die ander niet. Het is individualistisch gesproken niet mogelijk om de verantwoordelijkheid om jouw instituut in stand te houden bij een ander te leggen. Niet mogelijk. Dat is namelijk de kern, de reden, de motivatie van de overgang van collectivisme naar individualisme.

Het zou natuurlijk kunnen dat iemand er individualistisch voor kiest om uit liefde voor jou mee te werken aan de instandhouding van het instituut. Dat kan een uiting van naastenliefde zijn. Maar dat kun je zeker niet afdwingen en zijn of haar actie maakt niet duidelijk dat het instituut in zich gezag of bestaansrecht heeft. Hij of zij doet het voor jou en het instituut vertegenwoordigt daarin geen eigen waarde. Het blijft dus een ding dat een instituut individualistisch gesproken alleen waarde heeft als het het individu verder helpt in zelfontwikkeling en zingeving. Maar daarmee is het instituut zelf geen gemeenschap. Dit punt komt later terug.

Een tweede valkuil is dat je voortaan bij het woord gemeenschap steeds denkt aan kerk. Aan een nieuw soort kerk wellicht, maar wel kerk. Gewoon omdat je aan alle kant wil dat de kerk voortbestaat en niet geheel verloren zal gaan. Nu weet ik helemaal niet of de kerk (het instituut dus) wel of niet zal blijven bestaan. Het is op dit moment zo dat alleen in de Noord-Atlantische landen de kerk als instituut krimpt. Maar dat kun je gemakkelijk verklaren door te wijzen op de overgang van collectivisme naar individualisme en alle daarmee gepaard gaande oorzaken en ontwikkelingen. Zouden wij als Aziaten tegen God, religie en rituelen aankijken dan zou de kerk wellicht helemaal niet zijn gekrompen. Maar zo is het bij ons niet. Anderzijds, als het individualisme zich vanuit de Noord-Atlantische landen gaat verspreiden over de wereld zal ook de Aziatische of Latijns-Amerikaanse kerkgroei een ander beeld gaan vertonen. Maar voor hetzelfde geld gebeurt dat niet. Wat wij op dit moment niet zouden willen is aan de instandhouding van het ons bekende instituut kerk denken als we het hebben over een post-individualistische gemeenschap.

De derde valkuil heb ik al min of meer benoemt. Waar we ook voor uit zouden willen kijken is een oordeel uitspreken over individualistische keuzes enkel en alleen omdat ze individualistisch zijn. We kunnen niet terugkeren naar de tijd vóór het individualisme. Mensen zullen altijd blijven denken aan het feit dat ze zelf moeten kiezen en dat ieder instituut er is om hen in hun levenskeuzes te faciliteren. Dat feit is voor bestaande instituten ook een enorme uitdaging. De tijd dat besturen, synodes, curies, raden en geestelijke autoriteiten bepaalden wat we moesten geloven en hoe we dat in de praktijk zouden moeten brengen is voorbij. Deze woorden zijn geen opstand tegen instituten of besturen, maar slechts een constatering. Daar kan ik niets aan doen. Aansluiten bij een instituut is tegenwoordig een eigen keuze. En hoezeer sommige instituten ook proberen om zelfs met de hel te dreigen als je anders gelooft of een andere keuze maakt, het doet niets toe of af aan het feit dat jij individualistisch hebt te kiezen. Daar kunnen we niet voor terug. Ook als jij besluit het instituut te geloven en mee te bouwen is dat een individualistische keuze. Al was het maar omdat je niet in de hel wil komen.

Als ik dus beweer dat er een post-individualistische gemeenschap is hoop ik van harte dat je niet continu zit te hopen dat het jouw bekende en vertrouwde kerkinstituut uiteindelijk door een crisis heen gered zal worden. Dat gebeurt misschien wel maar het is niet de logische weg uit het individualisme. En die logische weg moeten we voor de lijn van het blog wel blijven volgen.

(wordt vervolgd)