naastenliefde

De post-individualistisch kerk (41)

Van kerk naar gemeenschap: De stap

We moeten omwille van de individualist een stap zetten. We moeten namelijk het woord “kerk” laten vallen. En met dat woord bedoel ik het woord dat een instituut aanduidt. Een gangbare definitie van een kerk is: Een georganiseerde groep die bepaalde religieuze, m.n. christelijke, standpunten aanhangt. Let op dat het een georganiseerde groep met bepaalde standpunten is. Die twee kwaliteiten passen in combinatie niet bij het individualisme. Het zich aansluiten bij een collectief met normerende geloofsstellingen staat op zijn zachtst gezegd op gespannen voet met de individualist. Individualisme kent geen collectieve gezaghebbende normatieve instantie boven zich. De individualist kan zeker gezag aanvaarden, maar niet omdat een collectief dat zegt of oplegt. Een individualist kan leren van de leerstellingen van een collectief maar de leerstellingen niet aanvaarden om het enkele feit dat het collectief het zegt. Daarom moeten we afscheid nemen van de woordcombinatie “post-individualistisch” en “kerk”. En dat moeten we enkel vanwege het feit, dat het woord kerk per definitie normatieve leerstellingen in zich bergt. Nogmaals, dan gaat het om de kerk als collectief, als georganiseerde groep. Het gaat dus niet om een kerkgebouw en ook niet om wat ik eerder KERK noemde, namelijk dat wat van de Heer is. Nee, het gaat nu enkel en alleen om de georganiseerde, leerstellige, normerende, religieuze groep. Een dergelijke groep kan post-individualistisch niet bestaan tenzij door afschaffing van het individualisme zelf. En dat laatste zal naar mijn idee niet meer gaan. read more

De post-individualistische kerk (40)

Het uitsterven van collectieven

We hoeven niet veel moeite te doen om te constateren dat de groepen van de eerste helft van de 20e eeuw hun nut tegenwoordig nauwelijks meer kunnen bewijzen. PvdA, CDA (CHU, KVP en ARP), diverse kerkgenootschappen en kerkelijke verenigingen en allerlei vakbonden. Ik zal me bij mijn eigen leest houden: Kerkelijke instituten. Je kunt het zelf vergelijken met je eigen sociale of politieke organisaties. Kerkelijke organisaties zijn in de 20e eeuw verstard geraakt tot sociaal dwingende structuren of geheel of gedeeltelijk opgelost in het maatschappelijk verkeer. Waar organisaties nog strak overeind staan zul je een sterke sociale binding aan het dorp, de vrienden of de familie aantreffen. Waar die bindende factoren een kleinere of geen rol spelen in het dagelijks leven zullen de instituten sterk verkleind zijn en in karakter meanderend. Met dat laatste bedoel ik dat de mensen in die kerkelijke instituten een sterke neiging hebben om nu eens aan dit instituut deel te nemen en dan weer een tijd aan dat instituut. De intrinsieke waarde van het geloofsinstituut (het geloof zoals het in het specifieke instituut wordt beleden en beleefd) is nagenoeg verdwenen door het individualisme. Persoonlijk vind ik het lastige van dit verhaal dat veel mensen die wisselen van instituut nog vaak collectivistische argumenten gebruiken. Daar is de leer, de muziek, de organisatie, de groep, het bijbellezen of wat dan ook beter dan hier. Buurmans gras ….. Zo ontstaat een zich repeterende klontering van groepen individuen in steeds wisselende samenstellingen. Maar dan leg je wel de aanleiding en verantwoordelijkheid bij het collectief terwijl je een individualistische keuze maakt. Het instituut zelf heeft geen gezag meer, hoewel je het wel voor een tijdje toekent. Institutioneel zie je dan ook óf verstarring óf vervaging óf wisselende klontering. read more

De post-individualistische kerk (39)

Gemeenschap??

Jouw eigen keuze, mijn eigen keuze. Dat zal zeker training vragen. Maar in elke situatie ligt er voor jou een keuze. Zo kun je zelf eigenaar zijn van jouw naastenliefde, jouw geloof, jouw woorden en daden, jouw zin van het leven. Het is alleen wel steeds gericht op de naaste en heeft de naastenliefde als bron en energie. Met dit principe ben je dus eigenlijk op een individualistische manier het individualisme in jouw leven gepasseerd. Er is meer aan de orde gekomen dan jij alleen, namelijk de naaste. En die naaste verlost jou van sterven op jouw individualistische eilandje. Niet door zelf iets te doen, maar door voor jou de mogelijkheid tot het liefhebben van je naaste te zijn. Zo zul jij waarschijnlijk ook voorwerp van naastenliefde zijn voor anderen. Dus anderen zullen jou liefhebben en daardoor van hun eilandje worden verlost. read more

De post-individualistische kerk (bij blog 38)

Eigen keuze

Hoewel er al vervolgblogs klaar staan om gepubliceerd te worden knaagt er iets aan me dat ik eerst een plek moet geven. Het gaat om de andere kant van blog 38. In blog 38 gaat het om de eigen individualistische keuze en het niet kijken naar anderen als het om jouw verantwoordelijkheid gaat. En ik sta daar achter. Maar er knaagt iets. Het lijkt namelijk net alsof ik in de hele serie uitga van de mondige, zelf kiezende en extraverte mens, die rijk aan keuzes is. Een beeld van de mens dat door veel mensen wel wordt gewenst, maar ook als niet reëel wordt gezien. Hoe vaak ervaren we niet dat we klem zitten en dus niet in staat om de eigen gewenste keuze te maken, laat staan uit te voeren. Nu zijn er geloofsidealisten die roepen dat als je maar echt gelooft het ook zeker zal gebeuren, maar met die roedel wil ik niet te snel meehuilen. Want ook die roepstem is een vrucht van individualisme, maar dan gehuld in een gewaad van bijbelteksten. Er is namelijk meer aan de hand dan het zwart-witte dat ons in het individualisme wordt gepresenteerd. Laat ik een voorbeeld geven. Disclaimer: Elke overeenkomst met bestaande personen berust op louter toeval (Voor de liefhebber: Heidelbergse catechismus antw. 27). read more

De post-individualistische kerk (38)

Eigen keuze

Het is op dit punt goed je te realiseren dat we nog steeds bezig zijn met een eigen keuze. Niemand kan een ander dwingen tot naastenliefde. Je kunt mensen dwingen dingen te doen, maar we zagen al dat als dwang de enige reden is om iets te doen je niet kunt spreken van naastenliefde. Het is namelijk niet de eigen keuze van de persoon die handelt. Toch is hier iets bijzonders aan de hand. Laat ik er een voorbeeld van maken. Stel je voor dat jouw buren bij het minste of geringste klagen over geluid dat jij maakt. Of het nu een gaatje boren is of het slaan met een deur of nog iets anders. Hun klagen raakt zelfs aan dingen en handelingen die horen bij jouw dagelijkse leven, zoals douchen, het lopen op de trap of het doorspoelen van het toilet. Daarbij komt ook nog dat het contact met de buren inmiddels helemaal is komen te staan in het teken van hun klachten. Er is geen ander contact meer met hen en jij kunt niets anders meer dan denken aan klachten als het om de buren gaat. Je mijdt ze en hoopt dat ze niet zullen aanbellen. Wat is dan de zin van jouw leven? Anders gevraagd: Wat is dan naastenliefde? read more

De post-individualistische kerk (37)

Je geeft jouw leven

Het vorige blogje was heftig en ingewikkeld. Ik denk dat het goed is om een voorbeeld uit het leven van Jezus te nemen om de kwestie duidelijker te maken. Jezus is in Mattheüs 15 in een soort twistgesprek met de Farizeeën. Ik moet er wel meteen bijzeggen dat de Farizeeën het inzetten als een twistgesprek, maar Jezus het probeert te draaien naar naastenliefde. We lezen het volgende: “¹ Toen kwamen uit Jeruzalem Farizeeën en schriftgeleerden tot Jezus en vroegen:² Waarom overtreden uw discipelen de overlevering der ouden?³ Immers, zij wassen hun handen niet, wanneer zij brood eten. Hij antwoordde hun en zeide: Waarom overtreedt ook gij ter wille van uw overlevering (zelfs) het gebod Gods?⁴ Want God heeft gezegd: Eer uw vader en uw moeder, en: Wie vader of moeder vervloekt, zal de dood sterven.⁵ Maar gij zegt: Wie tot zijn vader of zijn moeder zegt: Het is offergave, al wat gij van mij hadt kunnen trekken, behoeft zijn vader of zijn moeder niet te eren.⁶ Zo hebt gij het woord Gods van kracht beroofd ter wille van uw overlevering.⁷ Huichelaars, terecht heeft Jesaja over u geprofeteerd, zeggende: ⁸ Dit volk eert Mij met de lippen, maar hun hart is verre van Mij. ⁹ Tevergeefs eren zij Mij, omdat zij leringen leren, die geboden van mensen zijn.” read more

De post-individualistische kerk (36)

Schrille tonen

In het vorige blogje gebeurde er iets merkwaardigs en ik hoop dat je het zag, zodat je het kritisch kunt benaderen. Het leek net alsof een abortus de revue passeerde zonder dat er een ethisch oordeel werd gegeven over de abortus zelf. Er zijn veel mensen die dat heel erg prettig vinden, omdat dat betekent dat deze keuze hoort bij de individualistische autonomie van de mens. Maar er zijn er ook heel veel die dat helemaal niet prettig of juist vinden, omdat het leven zelf beschermwaardig is en één individu alleen niet mag beslissen over het leven van een ander individu en zeker niet een individu dat zichzelf niet kan verdedigen. En onder die laatsten zijn heel wat christenen. Er lijkt dus kortsluiting te ontstaan tussen de opdracht van Jezus aan de ene kant (naastenliefde) en hoe mensen op grond van de naastenliefde zouden kunnen denken over en handelen in het beëindigen van de zwangerschap aan de andere kant. Deze kortsluiting kun je voorkomen door collectief te denken. De bijbelgeleerden, de filosofen of de wetgevers stellen vast wat wel en wat niet uit naastenliefde is en daar handelen we naar. Dan wordt iemand in zijn individuele handelen gerechtvaardigd door de collectieve regel. Maar in deze abortuskwestie is dat voor individualisten niet te verteren. Geen wetgever, geen filosoof, geen bijbelgeleerde vertelt mij dwingend wat ik wel of niet met mijn leven en mijn baarmoeder zal doen. Nu kun je je zwaar gaan verzetten tegen het individualisme ten faveure van een collectief vastgestelde leefregel. Dat zou zelfs aanvaardbaar lijken omdat het kind dat groeit wel een individu is maar geen zeggenschap heeft. Hier ligt dus een grens van het individualisme, namelijk bij de vraag of een individu zelf kan beslissen. Maar voor de moeder gaat geen enkele collectieve beslissing werken als die anders is dan ze individueel zou hebben genomen. Op dit moment is de vraag relevant: Hoe “werkt” de naastenliefde in een situatie als deze? read more