naastenliefde

De post-individualistische gemeenschap (53)

Geven of vragen?

Vragen rond God of geloof draaien in onze wereld vaak over het bestaan van God, de eisen die God stelt als hij bestaat, de wereldordening die Hij op het oog heeft en meer van die zaken. De toonzetting van gesprekken is dan ook vaak die van Eiser (God) en gehoorzamer (de mens). Die verhouding van eiser en gehoorzamer ligt in onze maatschappij lastig. Dat heeft alles te maken met onze culturele ontwikkeling naar het individualisme. De inzet van het individu moet aantoonbaar nut en voordeel hebben voor het individu. Mijns inziens worden gesprekken over God om die reden tegenwoordig vaak doortrokken met gedachten aan de welvaart die de mens door zijn dienst aan God van God mag verwachten. Dat is niet alleen nu zo, dat is eigenlijk nooit anders geweest. De mens denkt aan zijn eigen nut en voordeel. Zelfs de Heidelbergse Catechismus vraagt steeds naar het nut voor ons en alle gedachten over het bereiken van de hemel, het nirwana of een een hogere reïncarnatie wijzen daar ook op. Het klinkt in mijn oren heel vaak als erg hebberig. De mens moet voordeel hebben van de dienst aan God en God wordt dan vaak in de hoek gezet van degene die zegent en de mens van al het goede voorziet. Zo zou ik geen relatie met een medemens willen opbouwen en zeker niet met God, maar dat is mijn gevoel. Wat ik niet vaak tegenkom in gesprekken over God is de vraag naar de zin van het contact met God. En bij zin denk ik niet eerst aan “wat heb ik er aan?”, maar aan wat is de essentie van het contact met God? Ik ga nu een overstap maken van de functieterm (God) naar een naam (JHWH), dus naar de persoon waarvan de bijbel zegt dat hij God is. Blijf daarbij wel steeds bedenken dat we het hebben over God, dus “boven wie niets hogers denkbaar is” en dan specifiek over wat de bijbel daar als antwoord op geeft. Ik ga niet aantonen dat de bijbel daar gelijk in heeft of niet, maar volg de gedachtegang op zoek naar de zin van ons bestaan. read more

De post-individualistische gemeenschap (52)

De God van de bijbel

We komen nu op zeer glad ijs. Ik ga namelijk het geloof in de God van de bijbel benaderen vanuit een individualistisch denkpatroon. Velen haken hier af. Voor hen is de God van de bijbel de Enige. Hij openbaart zich en wordt niet door mensen verzonnen. Het geloof in Hem is een gave van God zelf en je kunt Hem als mens niet op de ontleedtafel van het menselijk verstand leggen. Hoezeer ik het daar ook mee eens ben, ik heb mezelf als taak gesteld om vanuit het individualisme te denken en zoeken. Daarbij vind ik het van belang om de vragen niet te beantwoorden met een “dat moet je gewoon geloven”-antwoord. Want daarmee ontsla je jezelf niet van de vraag. Dan wordt namelijk de vraag: Hoe kom je er bij tegen de ander te zeggen dat hij dat “gewoon moet geloven” terwijl je tegelijkertijd zegt dat dat geloof een gave van God is? En de individualist weet zichzelf en zijn eigen gedachten autonoom te zijn. Willen we dus als individualisten over God denken en wellicht in God geloven dan zullen we op een ander punt moeten beginnen dan bij de openbaring. En daar is niets mis mee, want zelfs de bijbel roept ons op om alle dingen te onderzoeken. De God van de bijbel raakt niet van zijn stuk als wij gaan onderzoeken. Dat zou trouwens ook het einde zijn, want dan zou ons onderzoeken hoger zijn dan God en dat maakt ons tot God. En bedenk je dat een individualist zich niet laat overtuigen door een collectief aangenomen stelling aangaande openbaring. Ik zal hier niet alle tegenargumenten van de individualist gaan noemen, want ik wil graag verder op het pad waar ik liep. read more

De post-individualistische gemeenschap (50)

Tweede cliffhanger: Kan Liefde een persoon worden?

Dit wordt misschien wel de meest cruciale blog uit mijn serie. Laat ik eerst uitleggen wat ik met de vraag bedoel. Zoals we zagen brengt de individualistische keuze om de naaste lief te hebben ons op een punt waar we niet meer (helemaal alleen) zelf verantwoordelijk zijn voor de zin van ons bestaan en voor onze eigen keuzes. In de naastenliefde ontstaat er Liefde die naast mij en mijn naaste een soort derde entiteit is, een vorm en inhoud die niet alleen door mij of alleen door mijn naaste kan worden bepaald. Liefde is een soort joint venture, een gemeenschappelijk ondernemen geworden. Er is iets ontstaan door mijn geven en zijn ontvangen en we noemden dat Liefde. Mijn vraag is echter of die Liefde ook een eigen persoonlijkheid met eigen keuzes en karakter kan worden. Kan Liefde bestaan zonder en buiten mij? Kan Liefde een persoon en identiteit zijn die ook verder gaat en kiest als ik stop met liefhebben? Misschien moet ik het nog scherper vragen: Kan Liefde hebben bestaan en naar mij hebben gevraagd en mij hebben geleerd lief te hebben voordat ik sowieso koos voor de naastenliefde? Wie of wat heeft mij ertoe aangezet om een individualistische keuze voor naastenliefde te maken? read more

De post-individualistische gemeenschap (49)

De eerste cliffhanger : Geen one-issue beweging

Voor zover ik het kan zien stamt de oude politiek in Nederland uit de tijd dat collectieven toewijding vroegen van individuen. Het socialisme, het communisme, de christen-democratie, het gereformeerd protestantisme of de Rooms Katholieke kerk hamerden op hun waarheid. Het individu was geborgen in die waarheid en vond zijn zin en zingeving door zich in te zetten voor die waarheid. Het is voor mij zeer de vraag of de ultieme drijfveer van het individu om zich voor een collectief in te zetten ook daadwerkelijk de vermeende waarheid van het collectief was. Sommige individuen zullen daar zeker in hebben geloofd, maar een collectief bestaat bij de gratie van een meerderheidsbelang en dat zal toen niet anders zijn geweest. Neemt niet weg dat het collectieve denken ver ging en zelfs eigen scholen, ziekenhuizen, geitenfokverenigingen en bejaardenhuizen oprichtte. Dus het leken van-de-wieg-tot-het-graf bewegingen tot en met het verschil tussen rooms-katholieke, gereformeerde of hervormde penalties. De pretentie leefde van een overkoepelende zingeving. In die tijd was het overstappen van de ene naar de andere partij of kerk of voetbalclub dan ook not done. De partij of de kerk had immers de waarheid. Maar de collectieven zijn weg en overkoepelende zingevingingssystemen op sterven na dood. En zowel in de politiek als in de kerk zie je een sterke neiging naar het vormen van one-issue bewegingen. Zo’n beweging herken je doordat je in alle keuzes en posities het ene grote onderwerp terug ziet komen. Zo is het standpunt van de BBB aangaande een gezonde cultuur voor jongeren doortrokken van voedselproductie en kunnen wonen op een leefbaar platteland. Geheel begrijpelijk, maar one-issue: De boeren. Zelfs het verticaal in plaats van horizontaal bouwen van woningen in de steden staat in dat teken. Dat dat een veel grotere gettovorming en criminaliteit gaat betekenen maakt blijkbaar niet uit, want het is het platteland niet. read more

De post-individualistische gemeenschap (48)

Verantwoording aan mijzelf

Ik moet even een pas op de plaats maken en een waarschuwingsboord voor mij zelf (en misschien ook wel voor de lezer) plaatsen. Ik ben op het punt gekomen waarop het heel verleidelijk is om met grote passen voorwaarts te gaan om er dan na niet al te lange tijd achter te komen dat ik helemaal terug ben bij af. Laat ik me nader verklaren.

Vanuit de gedachte (en ik hoop dat je die deelt) dat Liefde is bereikt door de wederzijdse individualistische keuze van geven en ontvangen (zie vorige blogs) van mij en mijn naaste zou ik vol kunnen opstomen naar het definiëren van de Liefde. Dat is aanlokkelijk omdat het weer houvast biedt die boven de individualiteit uit gaat. Mensen krijgen weer een kader, een norm, een kleur om te bekennen en een maat om te meten. Maar die stap moeten we juist niet nemen. Zodra je namelijk de Liefde definieert, omlijst, afbakent, heb je een nieuwe collectieve norm of maat gecreëerd en is de stap heel snel gezet naar een nieuw collectivisme. En dat is een doodlopende weg. Elk collectivisme dat na de individualisering van onze maatschappij ontstaat of is ontstaan is in feite niets anders dan een populistische one-issue beweging. Ik ga er nu niet verder op in, maar ik meen dat je in elke collectieve beweging van na de individualisering een onhoudbare spanning kunt waarnemen tussen het ene onderwerp waarom mensen zich aansluiten bij die beweging en de individualiteit van de aansluitende mensen zelf. Sluit je je bijvoorbeeld bij een groep aan om de stikstofreductie-manie aan de kaak te stellen zodat er toch ruim vlees kan worden gegeten en huizen kunnen worden gebouwd dan zijn er heel veel gebieden van jouw eigen leven die niet aan de orde komen in die groep. Jouw individualiteit laat zich niet opsluiten binnen één onderwerp. Als de groep dan ook andere onderwerpen gaat aansnijden is de kans groot dat je vervreemd raakt van de groep. Stel je bent een SGP-boer, die om voor jou belangrijke redenen graag op de BBB zou stemmen, dan is de kans groot dat je op het punt van vrije ethische keuze ten aanzien van seksualiteit of levensbeëindiging in de problemen komt. “De anticonceptiepil moet volgens BBB in het basispakket van alle zorgverzekeringen komen” en “Onderwijzers op alle scholen wordt verboden hun eigen ideologieën te verspreiden onder leerlingen” (site van de BBB). Anderzijds zal de SGP geen krachtige vuist kunnen (of willen) maken ten aanzien van stikstof en dat kan jou je bedrijf kosten. Een nieuw collectivisme is dus gevaarlijk. read more

De post-individualistische gemeenschap (47)

Bevrijding van mijn keuze?????

Ik schreef in blog 46: “En dat maakt de ontmoeting met de naaste nu zo uitermate interessant. Daar gebeurt iets dat ons zowel aanspreekt op onze individualistische keuzes als ons van die keuzes zelf bevrijdt. En deze dubbele werking maakt dat we ons verzetten totdat we de keuze maken ons er aan over te geven en dan zullen zien dat het ten diepste niet onze keuze was. Het was immers de naaste die ons tot Godskennis bracht.” Maar hoe kun je nu door je eigen individualistische keuze van die keuze worden bevrijd? read more

De post-individualistische gemeenschap (46)

“… ieder die liefheeft, is uit God geboren en kent God.”

Ik ga er maar meteen met gestrekt been in. Wat hierboven staat is een zinnetje uit de bijbel. Het is een kernzinnetje dat ik voor mij vaak gebruik om te duiden wat er tussen mij en mijn naaste gebeurt als ik de poort naar hem of haar doorga. Het pretentieloze kopje koffie bij de buurvrouw, het praatje bij de koffiekoe op kantoor of in de werkplaats, de helpende hand in de supermarkt of op straat. Momenten van contact met mijn naaste, ogenblikken waar soms iets “gebeurt” en we beiden geraakt worden en er niet echt woorden voor vinden. Vanuit mijn kader heb ik die woorden wel (zie boven). Maar het gebeurt niet zelden dat als ik die woorden op die momenten gebruik ik de plank missla. Ze komen dan niet over, werken op dat moment niet verhelderend. Het gebruik van bijbelwoorden kan als verdacht worden ervaren. En mijn ervaring is dat dat kan gebeuren in een religieuze omgeving en in een seculiere omgeving. read more

De post-individualistische gemeenschap (45)

Je zult vinden!

Dat weet ik zeker! Als je de naaste zoekt zul je vinden. Je zult jouw naaste vinden maar als ik Jezus mag geloven ook veel meer dan je naaste, namelijk de zin van jouw bestaan. In ieder geval is het vinden van jouw naaste de ultieme bevrijding uit de ratrace van het hyper-individualisme. Zo gefocust als we tegenwoordig zijn op eigen verantwoordelijkheid en zelfverwerkelijking is een hyper-individualistische levenshouding die gericht is op het “ik”, mijn “zelf” niets anders dan een kamikazevlucht. Maar de gerichtheid op jouw naaste is daarentegen bevrijding. En ook die gerichtheid op jouw naaste plaatste jou niet buiten een individualistisch kader. Het is immers jouw keuze, jouw inzet, jouw verantwoordelijkheid. Maar de relatie met jouw naaste zal je behoeden voor burn-out en leeglopen op eigen doelen. De naaste is immers een mens van vlees en bloed als jij. read more

De post-individualistische gemeenschap (44)

De nauwe poort naar de naaste?

Dit gezegd zijnde (de drie punten uit het vorige blog) is het tijd om aandacht te geven aan een paar woorden van Jezus. Die woorden roepen wellicht allerlei in het verleden gehoorde associaties bij je op. Uitleggingen van vroeger en daarbij behorende houdingen van kerken en voorgangers. Ik daag je uit om mee over de drempel van de tekst te gaan en je te laten irriteren door een ander kijk op de woorden van Jezus. Ik heb het over de woorden die je vindt in Mattheüs 7: 13 en 14: “¹³ Ga binnen door de nauwe poort, want wijd is de poort en breed is de weg die naar het verderf leidt, en velen zijn er die daardoor naar binnen gaan; ¹⁴ maar de poort is nauw en de weg is smal die naar het leven leidt, en weinigen zijn er die hem vinden.” read more

De post-individualistische gemeenschap (43)

Het fundament en de strijd

En zo staan we aan de basis van een samenleving waar voor jouw als individu de naastenliefde een geloofskeuze is. Je kiest voor naastenliefde omdat die naastenliefde zin aan jouw bestaan zal geven, de zin van jouw bestaan is. Inmiddels zal duidelijk zijn dat ik de naastenliefde als de bron, de basis, de vormgeving en de inhoud van de zin van het individuele leven beschouw. Individualisme dat op het IK gericht is sterft, individualisme dat op de naaste gericht is doet zin geboren worden en maakt bijgevolg het IK sterker. En deze geloofskeuze is radicaal. Je gaat namelijk met deze geloofskeuze in tegen de grondstructuur van onze westerse, neo-liberale op consumptie gebouwde maatschappij. De maatschappij waarin je leeft koppelt waarde namelijk aan economische groei, welvaart aan meer en geluk aan consumptie. En deze stimulansen (groei, meer en lekker) lijken oppermachtig. Als je vanuit de naastenliefde gaat leven, omdat je gelooft dat daarin de zin van jouw leven duidelijk zal worden, zul je in een strijdperk terecht komen. En dan bedoel ik niet alleen het feit (1), dat in jou de consumptieve stimulansen er alles aan zullen doen om jou voor gek te verklaren. Naastenliefde is namelijk ook (2) een bedreiging voor die stimulansen in het geheel van de maatschappij. En om het nog erger te maken (3): Je zult de strijd gaan voelen omdat jouw naastenliefde wordt uitgebuit en uitgezogen door de consumptieve stimulansen in het leven van de medemens. Laat ik deze drie wat nader bekijken. read more